Depremde Yıkılan Binanın Ruhsatını Onaylayan Belediye Başkanının Cezai Sorumluluğu

Yargıtay 12. Ceza Dairesi

Esas No: 2020/12146 Karar No: 2022/4386 Karar Tarihi: 06.06.2022

Özet: Sanıkların kanun hükümlerine aykırı davrandıkları, binada temel, kolon, kiriş ve donatı kesit alanı yetersizliği olması, binanın donatı detaylandırmasının yetersiz olması, kolon, perde sayı ve boyutlarında uyumsuzluklar olması, malzeme kalitesinde yetersizlikler olması, yine binanın proje ve yapım aşamasında yetersizlikler olması ve binanın mimari projesi olmadan binaya ruhsat ve yapı kullanma izni verilmesi ile binanın meydana gelen deprem nedeni ile yıkılmasında, sanıklar … ve …’nun objektif olarak var olan dikkat ve özen yükümlülüğünü öngörebilecek ve yerine getirebilecek durumda olmalarına rağmen, 3194 sayılı İmar Kanunu’na ve 1997 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve dönem itibariyle bilim ve fennin gerektirdiği teknik şartlara aykırı davrandıkları, üzerilerine düşen dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranarak, mevcut sonucun gerçekleşmesinde etkili oldukları, bu nedenle meydana gelen ölümler bakımından sanıkların eyleminin bilinçli taksirle öldürme suçunu oluşturacağı gözetilmeksizin, görevi kötüye kullanma suçu bakımından değerlendirme yapılarak, suçun zamanaşımına uğradığı gerekçesi ile sanıklar …, … ve … hakkında düşme kararları verilmesi, kanuna aykırı olup bozmayı gerektirmiştir.

(1580 s. K. m. 15) (3194 s. K. m. 22, 28) (5237 s. K. m. 3, 22, 50, 52, 53, 61, 62, 85) (765 s. K. m. 102, 104, 228) (5271 s. K. m. 299) (1412 s. K. m. 321) (696 s. KHK m. 100)

Sanıklar  …, …, … hakkında görevi kötüye kullanma suçundan ayrı ayrı; 765 sayılı (mülga) Türk Ceza Kanunu’nun 228/1, 102/4, 104/2. maddeleri ve CMK’nın 223/8. maddesi gereğince kamu davasının zamanaşımı nedeniyle düşürülmesine dair Taksirle öldürme suçundan sanıklar … ve …’in mahkumiyetine ilişkin hükümler ile görevi kötüye kullanma suçundan sanıklar …, … ve … hakkında verilen düşme hükümleri, sanıklar …, … müdafileri, sanık …, katılan … vekili, katılan … ve mahalli Cumhuriyet savcısı tarafından temyiz edilmekle, dosya incelenerek gereği düşünüldü:

24 Aralık 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 100. maddesi ile 5271 sayılı CMK’nın 299. maddesinde yapılan değişiklik neticesinde, her ne kadar sanık … duruşmalı inceleme isteminde bulunmuş ise de, talep uygun görülmeyip duruşma açılmaksızın dosya üzerinde yapılan incelemede;

23.10.2011 tarihinde 13:41 sıralarında, Erciş ilçesi merkez üssü Kasımoğlu Köyü civarı olan değeri değişik kuruluşlara göre 7,1 ile 7,3 arasında değişen, odak derinliği 19,02 km olan depremin meydana gelmesi üzerine Tekevler Mahallesinde bulunan … otelinin yıkılması ve çökmesi sonucu iki kişinin göçüğe (depreme) bağlı olarak öldüğü, bina sahibinin sanık …, inşaatın teknik uygulama sorumluluğunu üstlenen inşaat mühendisinin (fenni mesul) sanık …, binanın statik projesini çizen mühendis ve aynı zamanda yapı kullanma izin belgesini tetkik eden belediye fen memurunun sanık …, yapı ruhsatını düzenleyen ve aynı zamanda bina mahallini tetkik eden belediye fen memurunun sanık …, yapı ruhsatını kontrol eden ve bina mahallini tetkik eden belediye görevlisinin sanık …, bina mahallini tetkik eden belediye fen memurunun sanık …, yapı ruhsatını onaylayan belediye başkanının sanık … olduğu olayda;

Dosya kapsamından, … otelinin yapım yılı tam olarak bilinmemekte olup, 12.02.2000 tarih ve 2001/02 numaralı yapı ruhsatının verildiği, … Mühendislik San.Tic.Ltd Şti tarafından hazırlanan inşaat alanı jeoteknik etüt raporu, YGS Mühendislik tarafından 28.02.2001 tarihinde hazırlanan ve onaylanan elektrik tesisat tatbikat projesi, 07.05.2004 tarih ve 2004/16 numaralı yapı kullanma izin belgesi, statik proje hesap raporu, zemin etüt raporu ile statik hesap raporlarının bulunduğu ancak mimari projenin bulunmadığı, yapım yılına göre, … oteli 1997 yılından sonra inşa edildiğinden 1997-Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik kapsamına girdiği,

.14.11.2011 tarihli bilirkişi raporuna göre; binanın taşıyıcı sistemi betonarme olup, zemin ve 7 normal olmak üzere toplam 8 kattan oluştuğu, 12.02.2001 tarihli yapı ruhsatı ve 07.06.2004 tarihli yapı kullanma izin belgesine göre otel binası zemin ve 7 normal olmak üzere toplam 8 kattan oluştuğu, mimari proje olmadığından yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesinde belirtilen kat adetlerinin karşılaştırılamadığı, ayrıca otel binasına ait yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesinde belirtilen zemin ve normal kat yüksekliklerinin statik ve mimari projeler ile uyumlu olup olmadığının belirlenemediği,

1997 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik’in “7.2 Genel Kurallar” bölümünde, deprem bölgelerinde yapılacak binalarda dikkate alınması gereken minimum beton sınıfları hakkında bilgiler verilmekte olup, … oteline ait statik proje ve hesap raporlarından, malzeme sınıfının C16, donatı sınıfının ise S220 olarak belirlendiği, binaya ait karot numuneler üzerinde gerçekleştirilen merkezi basınç deneyi sonucunda, numunelerin ortalama basınç dayanımının 11.42N/mm2 olarak elde edildiği, elde edilen ortalama basınç dayanımının, 1997 yılında yayımlanan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik’te belirtilen minimum beton sınıfı olan C16’dan daha düşük olduğu, ayrıca Yönetmelik’in “7.2.5. Malzeme Dayanımları” Bölümünde birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki binalarda C20 veya daha yüksek dayanımlı beton kullanılmasının zorunlu olduğu ibaresinin bulunduğu,

Dosya kapsamında mevcut bilirkişi raporları, yapılan inceleme, değerlendirme ve elde edilen bulgular neticesinde; 1.derece deprem bölgesinde yer alan … oteline ait taşıyıcı elemanların donatı detaylandırmasında yetersizlikler olduğu, binada projelendirme, yapım ve iş bitimi aşamalarında Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ve 3194 sayılı İmar Kanunu esaslarına yeterince uyulmadığının belirlendiği,

Mahkemece hükme esas alınan 01.03.2016 tarihli bilirkişi heyet raporunda; sanık …’nin yapının “Fenni mesulü” olduğu, ancak fenni mesul olmaktan kaynaklanan görevlerini yerine getirmediği, dolayısıyla binanın yıkılmasına neden olan imalat hatalarından sorumlu olduğu, binanın yıkılması sonucunda meydana gelen ölümler ve yaralanmalar bakımından dikkat ve özen yükümlülüğünü ihlal eden ihmali davranışının etkili olduğu ancak somut olayda sanık …’nin savunmalarında belirttiği şekilde fenni mesullüğü binanın bitiminden sonra kağıt üzerinde üstlendiğinin tespit edilmesi halinde, binanın yıkılmasından ve dolayısıyla meydana gelen ölümlerden sorumluluğu yoluna gidilmemesi gerektiği, bu durumda binanın resmiyet kazanması aşamasındaki fillerden dolayı sorumluluğu yoluna gidilebileceği, sanık …’in dava konusu binanın sahibi ve müteahhidi olarak yapımından sorumlu olduğu halde yürürlükteki kurallara uygun bir inşaat yaptırmak bakımından kendi üzerine düşen dikkat ve özeni göstermemesi nedeniyle sorumlu olduğu, imar mevzuatına göre belediyelerin, ilgili tarihte inşaatların ruhsata uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığını denetleme görevlerinin, 1580 sayılı (mülga) Belediye Kanunu’nun 15. maddesinin 79. bendinde; “imar palanlarının yapımı ve uygulaması ile yapıların inşaat ve iskan ruhsatı aşamasında, Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standardına uygunluk sağlamak, uygulamaları denetlemek ve bütünlüğü sağlayıcı tedbirleri almak“ olarak belirtildiği, ancak somut olayda … Otelinin yapımı ve inşaatı aşamasında gereken sorumlulukların alınmadığı, mimari projesi olmadığı halde yeni yapı ruhsatı verildiği, mimari projesi olmayan bir bina ile ilgili ruhsat veren, bu hususta üzerlerine düşen dikkat ve özeni göstermeyen aynı zamanda 02 Eylül 1999 tarih ve 23804 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğü giren 3030 sayılı Kanun kapsamı dışında alan belediyeler Tip İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 35. maddesi ile değiştirilen ve yapı ruhsatı aşamasında fenni mesullüğe ilişkin gerekleri düzenleyen 58. maddenin gerekleri yerine getirilmeden yapı ruhsatı düzenleyen ilgili belediye personelleri …, …, … ile yapı kullanma izin belgesinin düzenleyen ilgili belediye personeli …, … ile yapı kullanma izin belgesini düzenleyen …, … ve …’nun meydana gelen ölümler ve yaralanmalar bakımından cezai sorumlulukları yoluna gidilmesi gerektiğinin belirtildiği anlaşılarak yapılan incelemede;

I- Sanık … hakkındaki düşme hükmüne yönelik temyiz itirazlarının incelenmesinde;

12.02.2001 tarih ve 2001/02 numaralı yapı ruhsatını onaylayan Belediye Başkanı olduğu; yapı ruhsatının verildiği 2001 yılında yürürlükte bulunan 1580 sayılı (mülga) Belediye Kanunu’na göre; Belediye Başkanının belediye teşkilatının en üst amiri olduğu, görevleri arasında belediye teşkilatını sevk ve idare etmek ve kanunda yazılı diğer görevlerinin bulunduğu anlaşılmakla; 12.02.2001 tarihli yapı ruhsatını düzenleyen kişinin Belediye fen işleri memuru sanık … olduğu, ruhsatı kontrol eden kişinin ise Belediye fen işleri müdür vekili sanık … olduğu; en son ruhsatı onaylayan ve mühürleyen kişinin ise Belediye Başkanı sanık … olduğunun anlaşıldığı, ilgili imar mevzuatı gereği yapı ruhsatı ekinde bulunması gereken belgelerin olup olmadığını kontrol etmeden önüne gelen evrakı imzalayarak onaylayan sanığın görevinin gereklerini yapmakta ihmal göstermesi nedeni ile bu sanığın eyleminden dolayı görevi kötüye kullanma suçunu oluşturduğu ve anılan suçun zamanaşımına uğradığı görülmekle hakkında düşme kararı verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.

Yapılan yargılama sonunda, sanık … hakkında açılan davanın, suç tarihinden karar tarihine kadar süre içinde zamanaşımının dolduğu gerekçeleri gösterilerek mahkemece düşmesine karar verilmesinde isabetsizlik bulunmadığından, sanık müdafinin sanığın beraatine karar verilmesi gerektiğine, katılan … vekili, katılan … ile mahalli Cumhuriyet savcısının sanık hakkında taksirle öldürme suçundan mahkumiyet kararı verilmesi gerektiğine ilişkin temyiz itirazlarının reddiyle, hükmün isteme uygun olarak ONANMASINA;

II- Sanıklar … ve …’in taksirle öldürme suçundan mahkumiyetine ilişkin hükümlere yönelik temyiz itirazlarının incelenmesinde;

Yapılan yargılamaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, mahkemenin kovuşturma sonuçlarına uygun olarak oluşan kanaat ve takdirine, incelenen dosya kapsamına göre, sanık … müdafii, sanık …, katılan … vekili, katılan … ve mahalli Cumhuriyet savcısının yerinde görülmeyen sair temyiz itirazlarının reddine, ancak;

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 28. maddesinde yapının fenni mesuliyetini üzerine alan meslek mensuplarının, (fenni mesul mimar ve mühendisler uzmanlık alanlarına göre) yapının, tesisatı ve malzemeleri ile birlikte, Kanuna, ilgili diğer mevzuata, uygulama imar planına, ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere, standartlara ve teknik şartnamelere uygun olarak inşa edilmesini denetlemekle görevli olduğu, ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapılması halinde durumu ruhsatı veren Belediyeye bildirmekle mükellef olduğunun düzenlendiği, sanık …’nin fenni mesul olmaktan kaynaklanan denetim görevini yerine getirmediği, dolayısıyla binanın yıkılmasına neden olan imalat hatalarından sorumlu olduğu, sanık … ise, söz konusu binanın sahibi ve müteahhidi olarak yapımından sorumlu olduğu halde, yürürlükteki kurallara uygun bir inşaat yaptırmak bakımından kendi üzerine düşen dikkat ve özeni göstermemesi nedeniyle kusurlu olduğunun kabul ve tespit edildiği olayda;

1- Taksirli suçlar açısından temel cezanın belirlenmesinde; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 61/1. ve 22/4. madde ve fıkralarında yer alan ölçütlerden olan failin kusuru, meydana gelen zararın ağırlığı, suçun işleniş biçimi ile suçun işlendiği yer ve zaman nazara alınmak suretiyle, aynı Kanunun 3/1. maddesi uyarınca işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı olacak şekilde maddede öngörülen alt ve üst sınırlar arasında hakkaniyete uygun bir cezaya hükmolunması gerekirken, yürürlükteki kurallara uygun bir inşaat yaptırmak bakımından dikkat ve özeni göstermeyen, binadaki malzeme ve donatı yetersizliklerini denetlemeyen, bu nedenle birinci derece deprem bölgesinde bulunan … otelinin tamamen çökmesine ve iki kişinin göçük altında kalarak ölmesine asli kusurlu olarak neden olan sanık … ve sanık … hakkında, adalet ve hakkaniyet kuralları uyarınca cezada orantılılık ilkesi gözetilerek alt sınırdan daha fazla uzaklaşmak suretiyle ceza tayini gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurularak sanıklar hakkında eksik cezaya hükmolunması,

2- Depremde yıkılan … otelinden alınan karot numunelerinin teknik bilirkişiler tarafından incelenmesi neticesinde; 1997 yılında yayımlanan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelikte birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki binalarda C20 veya daha yüksek dayanımlı beton kullanılmasının zorunlu olmasına rağmen, kullanılan betonun Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelikte belirtilen minimum beton sınıfı olan C16’yı dahi sağlayamadığı, bu yetersizlik ve eksikliklerin binanın yıkılmasında etkili olduğu; sanıkların yıkılan binanın proje aşamasında, yapım aşamasında ve iş bitimi aşamasında, üzerlerine düşen yükümlülükleri yerine getirmediği, öngörülebilen bu netice bakımından dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranan sanık … ve sanık … hakkında bilinçli taksirin koşullarının oluştuğu anlaşılmakla, tayin olunan cezalarında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 22/3. maddesi uyarınca arttırım yapılması gerektiğinin gözetilmemesi,

3- TCK’nın 53/6. maddesinde “belirli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkumiyet halinde 3 aydan 3 yıla kadar bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınabileceğine karar verilebileceğinin düzenlendiği, bir mesleğin icrasının yasaklanabilmesi için ruhsatnameye bağlı olarak yürütülmesi gerekmekte olup, inşaat mühendisi olduğu anlaşılan sanık …’nin çalışmasının ruhsatnameye bağlı olarak yürütülen bir meslek olmadığı nazara alınmadan çalışma hürriyetini kısıtlayacak şekilde mesleğini icrasında bulunmaktan 1 yıl süre ile yasaklanmasına karar verilmesi,

4- Taksirle işlenen suçlarda iştirak hükümlerinin uygulanamayacağı gözetilerek, yargılama giderinin her bir sanığa sebebiyet verdikleri tutar kadar ayrı ayrı yükletilmesine karar verilmesi gerekirken, yargılama giderlerinin eşit olarak tahsiline karar verilmesi,

Kanuna aykırı olup, sanık … müdafii, sanık …, katılan … vekili, katılan … ve mahalli Cumhuriyet savcısının temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde görüldüğünden, hükümlerin 5320 sayılı Kanunun 8. maddesi uyarınca halen uygulanmakta olan 1412 sayılı CMUK’un 321. maddesi uyarınca isteme uygun olarak BOZULMASINA;

III- Sanıklar …, … ve … hakkındaki düşme hükümlerine yönelik temyiz itirazlarının incelenmesine gelince;

Yapılan yargılamaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, incelenen dosya kapsamına göre, katılan … vekili, katılan … ve mahalli Cumhuriyet savcısının yerinde görülmeyen sair temyiz itirazlarının reddine, ancak;

Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekanlığına bağlı İnşaat Mühendisliği tarafından düzenlenen Ağustos 2012 tarihli raporda; “deprem nedeni ile yıkılan binada iş aşaması ve sorumluluk ilişkilendirilmesi” adı altında tablo hazırlandığı, söz konusu binanın yapılış tarihi itibariyle, 1997 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik’e tabi olduğu, binada kullanılan betonun yönetmelikte belirtilen minimum beton sınıfı olan C16’yı dahi sağlamadığı, beton içerisinde standart dışı agregaların mevcut olduğu, kolon ve perde adetleri, boyutları, donatı çap ve adetlerinde farklılıklar göründüğü, binanın mevcut taşıyıcı elemanlarının donatı detaylandırmasında yetersizlikler olduğunun ve bu yetersizlikler dolayısıyla proje müellifleri, yapı sahibi ve müteahhidinin, teknik uygulama sorumlusunun ve belediyenin ilgili birimlerinin sorumlu olduğunun belirtildiği, ayrıca binanın iş bitimi aşamasında biten bina inşaatının projeye uygunluğunun denetlenmediği, bu nedenle belediyenin teknik uygulama yetkililerinin sorumlu olduğu sonucuna varıldığı,

İnşaatın yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan 1580 sayılı (mülga) Belediye Kanunu’nun “Belediyenin Vazifeleri” başlıklı 15. maddesinin 79. bendinde “İmar planlarının yapımı ve uygulanması ile yapıların inşaat ve iskan ruhsatı aşamasında, Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standardına uygunluk sağlamak, uygulamaları denetlemek ve bütünlüğü sağlayıcı tedbirler alma” hükmünün yer aldığı,

12.02.2001 tarihli yapı ruhsatını düzenleyen kişinin Belediye fen işleri memuru sanık … olduğu, ruhsatı kontrol eden kişinin ise Belediye fen işleri müdür vekili sanık …, binanın statik projesini çizen mühendis ve aynı zamanda 07.06.2004 tarihli yapı kullanma izin belgesini tetkik eden belediye fen memurunun sanık …, yapı ruhsatını düzenleyen ve aynı zamanda bina mahallini tetkik eden belediye fen memurunun sanık …, yapı ruhsatını kontrol eden ve bina mahallini tetkik eden belediye görevlisinin sanık …, bina mahallini tetkik eden belediye fen memurunun ise sanık … olduğu, bina sahibi olan sanık … tarafından inşaatına başlanılacak yapının mimari proje olmadan yapı ruhsatı verilmesi nedeniyle; 3194 sayılı İmar Kanunu’nun “Ruhsat alma şartları” başlıklı 22. maddesindeki, “Yapı ruhsatiyesi almak için belediye, valilik bürolarına yapı sahipleri veya kanuni vekillerince dilekçe ile müracaat edilir. Dilekçeye sadece tapu (istisnai hallerde tapu senedi yerine geçecek belge) mimari proje, statik proje, elektrik ve tesisat projeleri, resim ve hesapları, röperli veya yoksa, ebatlı kroki eklenmesi gereklidir. Belediyeler veya valiliklerce ruhsat ve ekleri incelenerek eksik ve yanlış bulunmuyorsa müracaat tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde yapı ruhsatiyesi verilir. Eksik veya yanlış olduğu takdirde; müracaat tarihinden itibaren onbeş gün içinde müracaatçıya ilgili bütün eksik ve yanlışları yazı ile bildirilir. Eksik ve yanlışlar giderildikten sonra yapılacak müracaattan itibaren en geç onbeş gün içinde yapı ruhsatiyesi verilir.” hükümlerine aykırı davrandıkları, binada temel, kolon, kiriş ve donatı kesit alanı yetersizliği olması, binanın donatı detaylandırmasının yetersiz olması, kolon, perde sayı ve boyutlarında uyumsuzluklar olması, malzeme kalitesinde yetersizlikler olması, yine binanın proje ve yapım aşamasında yetersizlikler olması ve binanın mimari projesi olmadan binaya ruhsat ve yapı kullanma izni verilmesi ile binanın meydana gelen deprem nedeni ile yıkılmasında, sanıklar   …, … ve …’nun objektif olarak var olan dikkat ve özen yükümlülüğünü öngörebilecek ve yerine getirebilecek durumda olmalarına rağmen, İmar Kanununa, 1997 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve dönem itibariyle bilim ve fennin gerektirdiği teknik şartlara aykırı davrandıkları, üzerlerine düşen dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranarak, mevcut sonucun gerçekleşmesinde etkili oldukları, bu nedenle meydana gelen ölümler bakımından sanıkların eyleminin bilinçli taksirle öldürme suçunu oluşturacağı gözetilmeksizin, görevi kötüye kullanma suçu bakımından değerlendirme yapılarak, suçun zamanaşımına uğradığı gerekçesi ile sanıklar …, … ve … hakkında düşme kararları verilmesi,

Kanuna aykırı olup, mahalli Cumhuriyet savcısının, katılan … vekilinin ve katılan …’ın temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde görüldüğünden, hükümlerin 5320 sayılı Kanunun 8. maddesi uyarınca halen uygulanmakta olan 1412 sayılı CMUK’un 321. maddesi uyarınca isteme uygun olarak BOZULMASINA; 06.06.2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.