İftira Nedeniyle Mağdurun Tutuklanması veya Gözaltına Alınması Halinde İftira Edene Ceza Verilmesi

Yargıtay Ceza Genel Kurulu

Esas No: 2014/240 Karar No: 2018/51 Karar Tarihi: 20.02.2018

Kararı Veren Yargıtay Dairesi: 14. Ceza Dairesi

Mahkemesi: Asliye Ceza Mahkemesi

İçtihat Metni

İftira ve kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarından sanık …’in 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 267/1, 269/3-a ve 51. maddeleri uyarınca iki kez 4 ay hapis cezası; TCK’nın 267/4. maddesi yollamasıyla 109/1 ve 51. maddeleri gereğince iki kez 1 yıl hapis cezası ile cezalandırılmasına ve ertelemeye ilişkin Malatya 4. Asliye Ceza Mahkemesince verilen 09.12.2009 gün ve 154-733 sayılı hükümlerin, sanık müdafi ve katılan … vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 14. Ceza Dairesince 02.12.2013 gün ve 443-12494 sayı ile;

“…Sair temyiz itirazlarının reddine,

Ancak;

Sanığın atılı suçları birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlediğinin anlaşılması karşısında, sanık hakkında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 109/1 ve 267. maddelerine göre belirlenecek cezadan zincirleme suç hükümleri uyarınca 43/2 yollamasıyla 43/1. maddesine göre ceza tayini gerekirken, sanığın eylemlerinin her bir katılan yönünden ayrı suç olarak kabulüyle iki kez mahkûmiyet karar verilmesi,

Kabule göre de;

Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 03.02.2009 gün ve 250-13 sayılı ilamında da belirtildiği üzere, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilip verilmeyeceğinin 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu‘nun 231/5-6. maddesindeki şartlar gözetilmek suretiyle seçenek yaptırımlara çevirme ve erteleme gibi diğer kişiselleştirme nedenlerinden önce hakim tarafından değerlendirilmesinin zorunlu bulunduğu gözetilmeden hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının tartışılmaması”

isabetsizliklerinden bozulmasına karar verilmiştir.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının İtirazı

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ise 07.02.2014 gün ve 154330 sayı ile;

“İtirazlarımız sanığın kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna ilişkin ve iftira suçlarına ilişkin olarak eyleminin iki ayrı suç mu yoksa teselsül eden tek suç mu oluştuğuna ilişkindir.

Yasal mevzuatımız incelendiğinde;

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu düzenleyen, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 109. maddesi;

‘(1) Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.

(2) Kişi, fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa, iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(3) Bu suçun;

a) Silahla,

b) Birden fazla kişi tarafından birlikte,

c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle,

d) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,

e) Üstsoy, altsoy veya eşe karşı,

f) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı,

İşlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza bir kat artırılır.

(4) Bu suçun mağdurun ekonomik bakımdan önemli bir kaybına neden olması halinde, ayrıca bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

(5) Suçun cinsel amaçla işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezalar yarı oranında artırılır.

(6) Bu suçun işlenmesi amacıyla veya sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır’ şeklinde düzenlenmiştir.

Anayasamızda güvence altına alınmış olan kişi özgürlüğünün her türlü saldırıdan korunmasına yönelik önlemler alınması devlete düşen ödevlerin başında gelmektedir. Korunan hukuki yarar özgürlüğün ihlalidir. Özgürlük maddi olmayan bir menfaattir. Geleneksel doktrine göre özgürlük kalınan yeri seçme, istediği yerde kalıp istediği yere gitme ve hareket serbestisidir. Anayasamız 19. maddesi ile kişi özgürlüğü güvence altına almıştır. Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun gerçekleşmesi bakımından mağdurun önemli bir tehlikeye maruz kalmadan bir yerden çıkmasının imkansızlığı yeterlidir.

Bu suçun oluşabilmesi için bireyin hareket özgürlüğü hukuka aykırı olarak kısıtlanmalı veya kaldırılmalıdır. Bu fiil doğrudan, dolaylı veya dolaylı hareketlerle gerçekleştirilebileceği gibi araçlar vasıtasıyla da olabilir. Ancak netice olarak özgürlüğün kısıtlanması veya kaldırılması sonucunu doğurması gerekir.

Diğer yandan hürriyetin kısıtlandığı zaman diliminin önemi var mıdır? Diğer bir deyişle suçun oluşabilmesi için bir süre gerekli midir? Türk Ceza Kanununda bu hususta bir süre öngörülmemektedir. Ancak anlık olmayan bir sürenin aranması gerektiği de açıktır. Bu konunun her olayın kendi içindeki önemi, niteliği ve gelişimi içinde Hakim tarafından değerlendirilerek kişiyi hürriyetinden yoksun kılma niteliğinde olup olmadığı belirlenmelidir.

Suçun manevi unsuru ise, başkasının hürriyetini gayri meşru olarak mahrum etmeyi isteme ve bilmeyi içeren kasttır. Yüksek Yargıtay Ceza Genel Kurulu 29.06.2010 tarih ve 110-161 sayılı kararında ‘Esasen kural olarak, failin suç saydığı bir sonucu bilmesi, istemesi ve bu suretle harekette bulunması, kastın varlığı açısından yeterlidir. Ayrıca, sonucun yasaya veya hukuka aykırı olduğunu bilme şartı aranmaz. Ancak, kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçu bakımından yasamız, eylemin ‘hukuka aykırı’ işlenmesini şart koştuğundan, failin bu şekilde hareket ettiğini bilmesini ve istemesini aramaktadır. Bu durumda, failin, işlediği fiilin hukuka aykırılık bilincine de sahip olması gerekmektedir. Hâkim, suçun manevi unsuruna dâhil olan ‘hukuka aykırılık bilinci’ni elbette araştıracaktır‘ demek suretiyle hukuka aykırılık bilincini esas almışsa da anılan kararın devamında bunun özel kasıtla karıştırılmaması gerektiğini de ayrıca belirtmektedir.

İtiraza konu asıl sorun ise kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunda teselsül hükümlerinin uygulanıp uygulamayacağı ve itiraz konusu olayda birden fazla olan mağdura karşı gerçekleştirilen eylemlerin ayrı ayrı suç teşkil edip etmediğinin belirlenmesine ilişkindir. Esas itibariyle 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 43/3. maddesinde zincirleme suç hükümlerinin uygulamayacağı suçlar arasında kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna yer vermemesi nedeniyle şartlarının bulunması durumunda bu suç yönünden TCK’nın 43. maddesinin birinci veya ikinci fıkrasının uygulanabileceği hususunda bir tereddüt yoktur. Ancak somut olayda uygulama imkanının bulunup bulunmadığı değerlendirildiğinde; sanık … müştekiler … ve … ile kumar nedeniyle borçlanıp senet verdiği halde, 03.09.2008 tarihinde zorla senet imzalatıldığı gerekçesiyle Cumhuriyet savcılığına şikayetçi olarak müştekiler hakkında soruşturma açılmasına neden olduğu, bilahare açılan kamu davasında müştekilerin 09.09.2008 tarihinden 12.11.2008 tarihine kadar tutuklu kaldıkları anlaşılmaktadır. Bu oluş karşısında iftira suçunu düzenleyen Türk Ceza Kanunun 267. maddesinin 4. fıkrası ‘Yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olan mağdurun bu fiil nedeniyle gözaltına alınması veya tutuklanması halinde; iftira eden, ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna ilişkin hükümlere göre dolaylı fail olarak sorumlu tutulur‘ şeklinde düzenlenmiş olup sanığın ancak dolaylı fail olarak sorumlu tutulacağını belirtmektedir. Dolaylı faillik bir suçun işlenmesinde başka birinin araç olarak kullanılmasını ifade eden bir ceza hukuku düzenlemesidir. Dolaylı faillikte, suçun kanuni tanımında yer alan fiili gerçekleştiren kişi, aslında cezai anlamda kusurlu değildir. Bir başka kişi, suçu işleyen kişiyi, suçu işlemekte araç olarak kullanmaktadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 37. maddesinin ikinci fıkrasındaki açık düzenleme karşısında dolaylı fail, asıl fail olarak sorumlu olacaktır. Bu nedenle sanık … Zenginin eyleminin tekliğinden söz edilemez. Mağdurlara karşı tek bir fiille işlenmiş bir suçtan ziyade dolaylı faillik nedeniyle her birine karşı gerçekleştirilen birden çok eylem bulunduğundan mağdur adedince suç oluşacağı cihetle yerel mahkeme hükmünün onanması gerekmektedir”

düşüncesiyle itiraz kanun yoluna başvurmuştur.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu‘nun 308. maddesi uyarınca inceleme yapan Özel Dairece, 24.02.2014 gün ve 2169-2211 sayı ile itiraz nedenleri yerinde görülmediğinden bahisle Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen dosya, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan gerekçelerle karara bağlanmıştır.

TÜRK MİLLETİ ADINA

CEZA GENEL KURULU KARARI

Özel Daire ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; sanığa atılı kişiyi hürriyetinden yoksun kılma ve iftira suçlarının zincirleme şekilde mi yoksa katılan sayısınca mı oluştuğunun belirlenmesine ilişkin ise de; Yargıtay iç yönetmeliğinin 27. maddesi uyarınca öncelikle delil yetersizliği sebebi ile beraat eden katılanların 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 267/4. maddesi yollamasıyla kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun mağduru olup olamayacakları ve iftira suçundan eksik araştırma ile hüküm kurulup kurulmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.

Sanık …’in, kendisine kumar oynatıp tehditle senet imzalattırdıklarından bahisle katılanlar … ve … hakkında 21.08.2008 tarihinde kolluğa, 03.09.2008 tarihinde ise Malatya Cumhuriyet Başsavcılığına müracaat etmesi üzerine başlayan soruşturmada, katılan …’nin 21.08.2008 ve 22.08.2008 tarihleri arasında bir gün gözaltında kaldığı, her iki katılanın 11.09.2008 tarihinde yapılan sorgularına müteakip nitelikli yağma suçundan tutuklandıkları,

Katılanlar hakkında nitelikli yağma ve katılan … hakkında ayrıca kumar oynanması için yer ve imkân sağlama suçlarından açılan kamu davasında yapılan yargılama sonucunda Malatya 2. Ağır Ceza Mahkemesince 12.11.2008 gün ve 360-414 sayı ile; katılanların atılı nitelikli yağma suçunu işledikleri sabit olmadığından 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223/2-e maddesi gereğince beraatlerine, katılan …’nin kumar oynanması için yer ve imkân sağlama suçundan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 228/1, 62 ve 50. maddeleri uyarınca mahkûmiyetine ve her iki katılanın tahliyesine karar verildiği, nitelikli yağma suçundan kurulan beraat hükümlerinin 20.11.2008 tarihinde temyiz edilmeksizin kesinleştiği,

Katılan …’ın 18.02.2009 tarihinde Malatya Cumhuriyet Başsavcılığına müracaat ederek şikâyetçi olması üzerine sanık hakkında başlatılan soruşturma sonucunda iftira ve kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarından kamu davası açıldığı,

Katılan … ve …’ın sanığın senetleri rızası ile verdiğini ancak sonradan zorla alınmış gibi şikâyette bulunduğunu beyan ettikleri,

Sanık …’in katılan …’ın kahvehanesine gidip ısmarladığı içkiyi içtiğini, sarhoş olduktan sonra katılan …’ın kendisine iki adet senedi imzalattığını, tanıdıkların araya girmesi ve tehdit edilmesi nedeniyle ifadesini değiştirip şikâyetinden vazgeçtiğini, atılı suçları işlemediğini savunduğu,

Yerel mahkemece Malatya 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 12.11.2008 gün ve 360-414 sayılı dosyasının getirtilip incelendiği, ancak aslı veya onaylı suretinin dosya arasına alınmadığı,

Anlaşılmaktadır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun “Adliyeye Karşı Suçlar” bölümünde yer alan “iftira” başlıklı 267. maddesinin uyuşmazlık konuları ile ilgili 1 ve 4. fıkralarında yer alan düzenlemeye göre;

(1) Yetkili makamlara ihbar veya şikâyette bulunarak ya da basın ve yayın yoluyla, işlemediğini bildiği hâlde, hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idarî bir yaptırım uygulanmasını sağlamak için bir kimseye hukuka aykırı bir fiil isnat eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(4) Yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olan mağdurun bu fiil nedeniyle gözaltına alınması veya tutuklanması halinde; iftira eden, ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna ilişkin hükümlere göre dolaylı fail olarak sorumlu tutulur.

İftira suçu, failin, hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idari bir yaptırım uygulanmasını sağlamak için, bir kimseye hukuka aykırı bir fiil isnat etmesidir. İftira suçunun konusunu hukuka aykırı fiil oluşturur. Bu fiilin suç oluşturması şart değildir. Disiplin yaptırımını veya başka bir idari yaptırımı gerekli kılan fiiller de iftira suçunun konusunu oluşturabilir. Hukuka aykırı bir eylemin gerçekleştirildiğine yönelik isnat yetkili makamlara ihbar veya şikâyette bulunmak suretiyle yapılabileceği gibi basın ve yayın aracılığıyla da yapılabilir.

Özgü suç olarak düzenlenmediği için herkes tarafından işlenebilen iftira suçunda, hukuka aykırı fiil isnadının belli bir kişiye yönelik olması gerekir. Ancak isnada muhatap kişinin yapılacak bir araştırma sonucunda kimliğinin belirlenebilir olması yeterli olup, isminin açıkça belirtilmesi zorunlu değildir.

İftira suçu failinin, isnat ettiği fiil gerçekte hiç işlenmemiş olabileceği gibi, işlenmiş olmakla birlikte kendisine isnatta bulunulan kişi tarafından işlenmemiş olabilir. Yine, kendisine isnatta bulunulan kişi tarafından hukuka aykırı bir fiil işlenmiş bulunmakla birlikte; iftira suçunun faili, bu fiilin karşılığında isnatta bulunulan kişiye uygulanacak yaptırımı ağırlaştıracak bazı eklemelerde bulunmuş olabilir. Bu durumlarda da iftira suçunun oluştuğunu kabul etmek gerekir.

İftira suçunun oluşabilmesi için, iftira suçu failinin, hukuka aykırı fiil isnat ettiği kişinin bu fiili işlemediğini bilmesi gerekmektedir. Bu açıdan, iftira suçu ancak doğrudan kastla işlenebilir. Fakat bu suçun oluşabilmesi için, doğrudan kast tek başına yeterli olmayıp; ayrıca failin hukuka aykırı fiil isnat ettiği kimse hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idari bir müeyyideye maruz kalmasını sağlamak amacıyla hareket etmesi gerekir. Bu nedenle, iftira suçu açısından failde kastın ötesinde belirtilen amacın varlığı, bir başka deyişle özel kastın bulunması gerekmektedir.

Maddenin dördüncü fıkrasında ise yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olan mağdurun bu fiil nedeniyle gözaltına alınması veya tutuklanması halinde; iftira edenin ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna ilişkin hükümlere göre dolaylı fail olarak sorumlu tutulacağı hüküm altına alınmıştır. Bu fıkraya göre failin, kişiyi kasten hürriyetinden yoksun kılma suçundan dolaylı fail olarak sorumlu tutulabilmesi için, iftira eylemi ile mağdurun gözaltına alınması veya tutuklanması arasında nedensellik bağı bulunmalı ve mağdur hakkında 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu‘nun 223/2-b maddesi uyarınca yüklenen fiili işlemediğinden dolayı beraat kararı veya CMK’nın 172. maddesi gereğince kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olması gerekmektedir.

Öte yandan Ceza muhakemesinin amacı, her somut olayda kanuna ve usulüne uygun olarak toplanan delillerle maddi gerçeğe ulaşıp adaleti sağlamak, suç işlediği sabit olan faili cezalandırmak, kamu düzeninin bozulmasının önüne geçebilmek ve bozulan kamu düzenini yeniden tesis etmektir. Gerek 1412 sayılı (mülga) Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, gerekse 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, adil, etkin ve hukuka uygun bir yargılama yapılması suretiyle maddi gerçeğe ulaşmayı amaç edinmiştir. Bu nedenle ulaşılma imkanı bulunan bütün delillerin ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle, adaletin tam olarak gerçekleşebilmesi için maddi gerçeğe ulaşma amacına hizmet edebilecek tüm kanuni delillerin toplanması ve tartışılması zorunludur.

Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde;

İftira suçunun oluşumu açısından başlatılan soruşturma sonucunda kovuşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar verilmesi veya açılan davanın beraat ile sonuçlanması önem taşımamakta ise de, kişinin iftira nedeni ile gözaltına alınması veya tutuklanması halinde 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 267/4. maddesi yollamasıyla kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun mağduru olabilmesi için 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223/2-b maddesi uyarınca yüklenen fiili işlemediğinden dolayı beraat etmesi veya CMK’nın 172. maddesi gereğince hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olması gerektiği anlaşıldığından, sanığın şikâyeti üzerine başlatılan soruşturma sonucunda katılanların, nitelikli yağma suçundan tutuklandıkları ve açılan kamu davasında CMK’nın 223/2-e maddesi uyarınca yüklenen suçun işlendiğinin sabit olmaması nedeniyle beraat ettikleri olayda, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 267/4. maddesi yollamasıyla kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun mağduru olmaları “suç ve cezada kanunilik ilkesi” uyarınca mümkün değildir.

Diğer taraftan, iftira suçuna vücut verdiği iddia edilen olaya ilişkin dosyanın aslı veya onaylı suretinin denetime elverişli şekilde dosya arasına alınıp usule uygun şekilde toplanan bütün deliller birlikte değerlendirilmek suretiyle sanığın atılı iftira suçunu işleyip işlemediğinin belirlenmesi gerekirken eksik inceleme ile hüküm kurulmasında da isabet bulunmamaktadır.

Bu itibarla, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının değişik gerekçeyle kabulüne, Özel Daire bozma kararının kaldırılmasına, yerel mahkeme hükmünün sanığın kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarından beraati yerine mahkûmiyetine karar verilmesi ve iftira suçları bakımından eksik inceleme ile hüküm kurulması isabetsizliklerinden bozulmasına karar verilmelidir.

Sonuç:

Açıklanan nedenlerle;

1- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının değişik gerekçeyle KABULÜNE,

2- Yargıtay 14. Ceza Dairesinin 02.12.2013 gün ve 443-12494 sayılı bozma kararının KALDIRILMASINA,

3- Malatya 4. Asliye Ceza Mahkemesinin 09.12.2009 gün ve 154-22 sayılı hükümlerinin, sanığın kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarından beraati yerine mahkûmiyetine karar verilmesi ve iftira suçları bakımından eksik inceleme ile hüküm kurulması isabetsizliklerinden BOZULMASINA,

4- Dosyanın, mahalline gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 20.02.2018 tarihinde yapılan müzakerede oybirliğiyle karar verildi.